नव दुर्गा ( माता सिद्धीदात्री) डॉ. सुधा मूर्ती,इन्फोसिस फाउंडेशन च्या अध्यक्ष

स्वावलंबी असणे तुम्हाला कोणावरही अवलंबून न राहण्यास आणि तुमच्या मार्गात येणाऱ्या कोणत्याही आव्हानांना तोंड देण्यास शिकवते. सांगत आहेत आजच्या आपल्या नवदुर्गा डॉ. सुधा मूर्ती. यांच्या कार्याचा आढावा नवदुर्गा विशेष २०२५ साठी घेतला आहे डॉ. रिता मदनलाल शेटीया यांनी 

सुधा मूर्ती यांच्याविषयी
सुधा मूर्ती यांचा जन्म १९ ऑगस्ट १९५० रोजी कर्नाटकातील हावेरी येथील शिगगाव येथे झाला. डॉ. आर. एच. कुलकर्णी आणि विमला कुलकर्णी यांच्या त्या कन्या. त्यांनी बी.व्ही.बी. कॉलेज ऑफ इंजिनिअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी (सध्या केएलई टेक्नॉलॉजिकल युनिव्हर्सिटी म्हणून ओळखले जाते) मधून इलेक्ट्रिकल आणि इलेक्ट्रॉनिक्स इंजिनिअरिंगमध्ये पदवी प्राप्त केली आहे. त्यांनी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समधून संगणक विज्ञानात पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले. कर्नाटकच्या तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांकडून त्यांना सुवर्णपदक मिळाले. प्रख्यात इंग्रजी आणि कन्नड लेखिका देखील त्या आहेत. त्यांची बरीच पुस्तके प्रकाशित झाली असून प्रेरणा देणारी आहेत.
सुधा मूर्ती पुण्यातील टेल्कोमध्ये अभियंता असताना एन.आर. नारायण मूर्तीशी लग्न केले. या जोडप्याला दोन मुले आहेत – अक्षता (मुलगी) आणि रोहन (मुलगा). अक्षताने ऋषी सुनकशी लग्न केले, जे त्यांचे स्टॅनफोर्डमधील वर्गमित्र आणि युकेचे माजी अर्थमंत्री होते. लिझ ट्रस यांनी ७ आठवड्यांनी राजीनामा दिल्यानंतर आणि युकेचे सर्वात कमी काळाचे पंतप्रधान झाल्यानंतर, ऋषी सुनक यांनी ऑक्टोबर २०२२ मध्ये युकेचे पहिले भारतीय वंशाचे पंतप्रधान बनून इतिहास रचला.
इन्फोसिस ही आज देशातील दुसरी सर्वात मोठी आयटी कंपनी असून कंपनीची स्थापना १९८१ मध्ये एन. आर. नारायण मूर्ती आणि त्यांच्या सहा सहकारी अभियंत्यांनी मर्यादित संसाधनांसह केली होती. आज, चार दशकांच्या प्रवासात कंपनीने अनेक विक्रम आपल्या नावावर केले आहेत. साध्या मध्यमवर्गीय कुटुंबातील नारायण मूर्ती यांनी पत्नी सुधा मूर्ती यांच्याकडून १० हजार रुपये घेऊन कंपनीचा पाया घातला होता. रिलायन्स इंडस्ट्रीज, TCS आणि HDFC बँक नंतर भारतातील चौथी सर्वात मौल्यवान कंपनी असून आज देशातील स्टार्टअप कंपन्यांसाठी ते एक उदाहरण आहे.

सुधा मूर्ती ते इन्फोसिस फाउंडेशन च्या अध्यक्ष याविषयी 
१९६० मध्ये अभियांत्रिकीच्या वर्गात सुधा मूर्ती एकमेव आणि पहिल्या होत्या. सुधा यांनी सुरुवातीपासून शिक्षणाची आवड होती. त्यांनी बीव्हीबी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजीमधून बीई इलेक्ट्रिकल इंजिनिअरिंगचे शिक्षण घेतले आहे. त्यानंतर इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समधून कॉम्प्युटर सायन्समध्ये M.E.ची परीक्षा उत्तीर्ण केली. सुधा यांच्या कॉलेजमध्ये ६०० विद्यार्थी होते, त्यापैकी ५९९ मुले आणि त्या एकमेव मुलगी होत्या. सुधा यांनी कर्नाटकातील सर्व शाळांमध्ये संगणक शिक्षण उपलब्ध करून देण्याचा स्तुत्य उपक्रम सुरू केला होता. सुधा मूर्ती यांना अनेक पुरस्कार आणि पदव्या देऊन सन्मानित करण्यात आले आहे.
भारतातील सर्वात मोठी वाहन उत्पादक कंपनी, टाटा इंजिनिअरिंग आणि लोकोमोटिव्ह कंपनीत (TELCO) काम करणाऱ्या सुधा मूर्ती या पहिल्या महिला अभियंता होत्या. पण कंपनीत विकास अभियंता म्हणून रुजू होण्यासाठीही त्यांना संघर्ष करावा लागला होता. टेल्कोमध्ये विकास अभियंता पदासाठी करण्यात आलेल्या जाहिरातीत ‘महिला उमेदवारांनी अर्ज करू नये’ असे लिहिले होते. जाहिरातीच्या या लाईनीवर आक्षेप घेत सुधा यांनी जे. आर डी. टाटा यांना पत्र लिहून हा मुद्दा मांडला आणि कंपनीत नोकरी मिळवणाऱ्या भारतातील पहिल्या महिला अभियंता ठरल्या. यानंतर ते वालचंद ग्रुप ऑफ इंडस्ट्रीजमध्ये वरिष्ठ प्रणाली विश्लेषक म्हणून रुजू झाल्या.

इन्फोसिस फाउंडेशन थोडक्यात
१९९६ मध्ये, सुधा मूर्ती यांनी सार्वजनिक धर्मादाय ट्रस्टची (इन्फोसिस फाउंडेशन) ही एक भारतीय ना-नफा तत्वावर चलणारी संस्था आहे. जी १९९६ मध्ये इन्फोसिस लिमिटेडने समाजातील वंचित घटकांना मदत करण्यासाठी स्थापन केली होती. ही शिक्षण, ग्रामीण विकास, आरोग्य सेवा, कला आणि संस्कृती, महिला सक्षमीकरण आणि पर्यावरणीय शाश्वतता यावर काम करते. जी समान संघटनात्मक नियोजन आणि विकास माध्यमांद्वारे चालविली जातात. सामाजिक युती निर्माण करणे, राहणीमान सुधारणे आणि अधिक समतापूर्ण समाज निर्माण करणे ही या संस्थेची मुख्य उद्दिष्टे आहेत. ट्रस्टने आतापर्यंत पूरग्रस्त भागात २,३०० घरे बांधली आहेत. प्रत्येक शाळेसाठी एक ग्रंथालयाचे त्यांचे स्वप्न आहे आणि त्यांनी आतापर्यंत ७०,००० ग्रंथालये स्थापन केली आहेत. त्यांच्या संस्थेने आतापर्यंत १६,००० सार्वजनिक शौचालये बांधली आहेत.
मुख्य व्याप्ती:
शिक्षण: मुली आणि वंचित समुदायांसाठी शैक्षणिक संधी वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित करून, ते शिक्षण आणि विकासाला जोडण्याचे काम करते. ग्रामीण विकास: ग्रामीण लोकांमध्ये सामाजिक बदल आणि समुदायांचे सक्षमीकरण यासाठी काम करणे. आरोग्य सेवा: गरजेनुसार लोकांपर्यंत आरोग्य सेवा पोहोचविण्यासाठी सुधारणा करणे, जसे की आरोग्य सेवा कमी करणे. कला आणि संस्कृती: कला आणि संस्कृतीचा उदय आणि त्या क्षेत्राने स्वतः घेतलेले समर्थन किंवा उपक्रम. महिला सक्षमीकरण: महिलांना सक्षम करण्यासाठी आणि समाजात त्यांची भूमिका मजबूत करण्यासाठी कार्यक्रम चालवणे. पर्यावरणीय शाश्वतता: पर्यावरणीय शाश्वतता समर्थन देणाऱ्या योजना. त्याचबरोबर इन्फोसिस फाउंडेशन स्टेम स्टार्स शिष्यवृत्ती: हे स्टेम (विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित) उच्च शिक्षण घेणाऱ्या महिला विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती प्रदान करते. आरोहण सामाजिक नवोपक्रम पुरस्कार: समाजाच्या विविध गरजा पूर्ण करणाऱ्या सामाजिक नवोपक्रमांना पुरस्कार दिले जातात. इन्फोसिस फाउंडेशनचे ध्येय म्हणजे कायमस्वरूपी बदल घडवणे आणि असा समाज निर्माण करणे जिथे प्रत्येकजण भरभराटीला येऊ शकेल आणि त्यांची स्वप्ने साध्य करू शकेल.

सुधा मूर्ती याना मिळालेल्या पुरस्काराविषयी
त्यांना अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार मिळालेले आहे त्यापैकी काही महत्वाचे
१- अभियांत्रिकीच्या सर्व शाखांमध्ये एम.टेकमध्ये प्रथम क्रमांक मिळवल्याबद्दल इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनिअर्स, इंडिया कडून सुवर्णपदक.
२- कर्नाटकातील सर्व अभियांत्रिकी शाळांमध्ये बी.ई.. परीक्षेत सर्वाधिक गुण मिळवल्याबद्दल कर्नाटकचे मुख्यमंत्री श्री देवराज उर्स यांच्याकडून सुवर्णपदक.
३- एसएसएलसीमध्ये सर्वाधिक गुण मिळवल्याबद्दल रोख पुरस्कार.
४- कर्नाटक विद्यापीठ परीक्षेत प्रथम श्रेणी मिळवल्याबद्दल सी.एस.. देसाई पुरस्कार.
५- कर्नाटक सरकारकडून युवा सेवा विभाग पुरस्कार, कर्नाटकच्या उत्कृष्ट अभियांत्रिकी विद्यार्थ्यासाठी.
६- १९९५ मध्ये, रोटरी क्लब ऑफ कर्नाटक कडून १९९५ मध्ये सर्वोत्कृष्ट शिक्षक पुरस्कार.
७- उत्कृष्ट समाजसेवेसाठी पब्लिक रिलेशन्स सोसायटी ऑफ इंडिया कडून राष्ट्रीय पुरस्कार.
८- कन्नडमधील त्यांच्या तांत्रिक पुस्तकासाठी ‘अतिमब्बे’ पुरस्कार (शाले मक्कालिगी संगणक – म्हणजे शालेय मुलांसाठी संगणक).
९ . 2018 मध्ये, मूर्ती यांना क्रॉसवर्ड-रेमंड बुक अवॉर्ड्समध्ये जीवनगौरव पुरस्कार मिळाला.
१० . 2019 मध्ये सुधा मूर्ती यांना टेलिव्हिजनद्वारे “हेम्मेया-कन्नडिगा” पुरस्कार मिळाला.
११. 2019: IIT कानपूरने त्यांना डॉक्टर ऑफ सायन्स (ऑनॉरिस कॉसा) ही मानद पदवी प्रदान केली.
१२. त्यांनी पद्मश्री हा भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार जिंकला.
१३. 2019: IIT कानपूरने तिला डॉक्टर ऑफ सायन्सची मानद पदवी (ऑनररी कॉसा) प्रदान केली.
१४. २०१९ मध्ये भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मश्री पुरस्कार मिळाला.

शब्दांकन
डॉ. रिता मदनलाल शेटीया (संस्थापिका रिता इंडिया फाउंडेशन)